ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ
Ο Ντανταϊσμός ή Νταντά (Dada) είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στις εικαστικές τέχνες καθώς και στη λογοτεχνία (κυρίως στην ποίηση), το θέατρο και την γραφιστική.
Ο Ντανταϊσμός ή Νταντά (Dada) είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στις εικαστικές τέχνες καθώς και στη λογοτεχνία (κυρίως στην ποίηση), το θέατρο και την γραφιστική.
Μεταξύ άλλων, το κίνημα ήταν και μια διαμαρτυρία ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου και αυτού που οι Ντανταϊστές πίστευαν ότι ήταν μια καταπιεστική διανοητική αγκύλωση, τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα.
Ο Ντανταϊσμός χαρακτηρίζεται από εσκεμμένο παραλογισμό και απόρριψη των κυρίαρχων ιδανικών της τέχνης.
Επηρέασε μεταγενέστερα κινήματα, συμπεριλαμβανομένου του σουρρεαλισμού.
Ο Ντανταϊσμός ή Νταντά (Dada) είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στις εικαστικές τέχνες καθώς και στη λογοτεχνία (κυρίως στην ποίηση), το θέατρο και την γραφιστική.
Μεταξύ άλλων, το κίνημα ήταν και μια διαμαρτυρία ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου και αυτού που οι Ντανταϊστές πίστευαν ότι ήταν μια καταπιεστική διανοητική αγκύλωση, τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα.
Ο Ντανταϊσμός χαρακτηρίζεται από εσκεμμένο παραλογισμό και απόρριψη των κυρίαρχων ιδανικών της τέχνης.
Επηρέασε μεταγενέστερα κινήματα, συμπεριλαμβανομένου του σουρρεαλισμού.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΤΑΝΤΑΙΣΜΟΥ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Είναι γενικά δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια το πού και πότε ξεκίνησε το κίνημα του Ντανταϊσμού. Ο ίδιος ο Χάουσμαν θεωρούσε τον εαυτό του ιδρυτή του Ντανταϊσμού στα 1915. Αντίθετα, ο Κλωντ Ριβιέρ, σε άρθρο του στο περιοδικό τέχνης Arts υποστήριξε πως ο γεννήτορας του Νταντά είναι ο Φράνσις Πικαμπιά περί τα 1913. Σύμφωνα με τον Άλφρεντ Μπαρ, πρώην διευθυντή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, το Νταντά ξεκίνησε το 1916 στη Νέα Υόρκη και στη Ζυρίχη.
Ο Χανς Ρίχτερ, μέλος του ντανταϊστικού κινήματος γράφει χαρακτηριστικά:
"Ακόμα και ο διάσημος εκείνος Ηρόστρατος της αρχαιότητας που έβαλε φωτιά στο ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσσο μόνο και μόνο για να ξεσηκώσει τους συμπολίτες του ήταν ασφαλώς ένας ντανταϊστής". Ντανταϊστικές τάσεις και εκδηλώσεις (ατομικές ως επί το πλείστον) μπορούν να ανακαλυφθούν σε αρκετές περιόδους, ακόμα και του μακρινού παρελθόντος.
"Ακόμα και ο διάσημος εκείνος Ηρόστρατος της αρχαιότητας που έβαλε φωτιά στο ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσσο μόνο και μόνο για να ξεσηκώσει τους συμπολίτες του ήταν ασφαλώς ένας ντανταϊστής". Ντανταϊστικές τάσεις και εκδηλώσεις (ατομικές ως επί το πλείστον) μπορούν να ανακαλυφθούν σε αρκετές περιόδους, ακόμα και του μακρινού παρελθόντος.
Είναι ωστόσο γεγονός πως στην περίοδο 1915-1916, άρχισαν να εκδηλώνονται παραπλήσια καλλιτεχνικά γεγονότα, σε διαφορετικά σημεία ανά τον κόσμο, τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στον ντανταϊσμό. Η Ελβετία, φαίνεται πως προσέφερε το κατάλληλο υπόβαθρο για την κυοφορία του Ντανταϊστικού πνεύματος. Το ελβετικό Νταντά ξεκίνησε στη Ζυρίχη και ειδικότερα καλλιεργήθηκε στο ιστορικό Καμπαρέ Βολταίρ (Cabaret Voltaire) στις αρχές του 1916. Εκεί σχηματίστηκε μια ομάδα από εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες που αργότερα επεκτάθηκε σε άλλες πόλεις και εξελίχθηκε στο κίνημα του Ντανταϊσμού.
Ζυρίχη (1915-1919)
Την 1η Φεβρουαρίου του 1916, o Χούγκο Μπαλ εγκαινίασε το Καμπαρέ Βολταίρ προσελκύοντας σε αυτό μία ομάδα καλλιτεχνών και με σκοπό να αποτελέσει ένα κέντρο καλλιτεχνικής ψυχαγωγίας. Μεταξύ των καλλιτεχνών που ανταποκρίθηκαν πρώτοι, βρίσκονταν ο Τριστάν Τζαρά και ο ζωγράφος Μαρσέλ Γιανκό ενώ σύντομα ο χώρος αυτός διαμόρφωσε τον κεντρικό πυρήνα των ντανταϊστών.
Στις 15 Ιουνίου, κυκλοφόρησε η έκδοση Καμπαρέ Βολταίρ (Cabaret Voltaire), ένα περιοδικό που αποτελούσε ίσως το πρώτο συλλογικό έργο μιας πρώιμης ντανταϊστικής ομάδας, ενώ στις 14 Ιουλίου, ο Μπαλ απήγγειλε το πρώτο μανιφέστο της ομάδας. Τον Ιούλιο του 1917, κυκλοφόρησε το πρώτο περιοδικό Dada, με εκδότη και οργανωτή τον Τριστάν Τζαρά. Οι πέντε πρώτες εκδόσεις του περιοδικού έγιναν στη Ζυρίχη, ενώ οι δύο τελευταίες στο Παρίσι. Με τη διακοπή της λειτουργίας του Καμπαρέ Βολταίρ, ο Μπαλ εγκατέλειψε την Ευρώπη και ο Τριστάν Τζαρά αναδείχθηκε ως ο ηγέτης του ντανταϊσμού με σημαντική συμβολή στην διάδοση των ιδεών του κινήματος.
Όταν το Μάρτιο του 1919 ο Μπρετόν και ο Σουπώ εξέδωσαν το περιοδικό με τον τίτλο Λογοτεχνία, υιοθέτησαν τη λέξη Σουρεαλισμός για να χαρακτηρίσουν μια μέθοδο αυτόματης γραφής με την οποία πειραματίζονταν.
Όταν το Μάρτιο του 1919 ο Μπρετόν και ο Σουπώ εξέδωσαν το περιοδικό με τον τίτλο Λογοτεχνία, υιοθέτησαν τη λέξη Σουρεαλισμός για να χαρακτηρίσουν μια μέθοδο αυτόματης γραφής με την οποία πειραματίζονταν.
Ο Μπρετόν γνώριζε ήδη τις νέες θεωρίες της ψυχανάλυσης και είχε φτάσει στο συμπέρασμα πως η συμβολική φαντασία που απελευθερώνεται με τα όνειρα ή την ανάλυση των ονείρων μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ποιητικούς σκοπούς. Ο ίδιος αναφέρει «Αποφάσισα να αποσπάσω από τον εαυτό μου ένα μονόλογο που κυλάει όσο το δυνατό πιο γρήγορα, ώστε το κριτικό πνεύμα του υποκειμένου να μην μπορεί να το ελέγξει, που να μην παρεμποδίζεται από καμιά αναστολή και που να εκφράζει όσο γίνεται πιο πιστά την ομιλούμενη σκέψη».
Η καταγωγή του νέου κινήματος ήταν επομένως λογοτεχνική. Ο Μπρετόν είδε ωστόσο σύντομα πως οι ιδέες του Νταντά πλησίαζαν πολύ τους πειραματικούς στόχους του περιοδικού του και έτσι ο Τζαρά κλήθηκε να συνεργαστεί με το περιοδικό. Ακολούθησαν μια σειρά από θορυβώδεις εκδηλώσεις που ήταν και το κύκνειο άσμα του Νταντά. Η λατρεία του παραλογισμού που το χαρακτήριζε γινόταν ολοένα και πιο μεγάλη και στο τέλος του 1922 το Νταντά είχε πάψει να υπάρχει σαν συγκροτημένη ομάδα. Ο Μπρετόν συγκέντρωσε γύρω του ότι είχε απομείνει από το Νταντά και το 1924 όταν μπορούσε να υπολογίσει στη συνεργασία ζωγράφων όπως ο Αρπ και ο Έρνοτ και ποιητών όπως ο Ελυάρ και ο Περέ εξέδωσε το Πρώτο Σουρεαλιστικό Μανιφέστο του. Από σχολαστικότητα αντιγράφουμε εδώ τον ορισμό που δόθηκε από τον Μπρετόν για το νέο κίνημα «Σουρεαλισμός ορίζεται ως αυτοματισμός καθαρά ψυχικός με τον οποίο προτείνουμε να εκφράσουμε είτε προφορικά είτε γραπτά είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο την πραγματική λειτουργία της σκέψης, απαλλαγμένη από κάθε είδους έλεγχο από τη λογική από κάθε αισθητικό ή ηθικό προβληματισμό»
Νέα Υόρκη (1915-1921)
Η Νέα Υόρκη αποτελούσε, όπως και η Ζυρίχη, καταφύγιο αρκετών καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου. Κύριοι εκπρόσωποι του ντανταϊσμού στην Αμερική ήταν οι ζωγράφοι Μαρσέλ Ντυσάν και Φράνσις Πικαμπιά καθώς και ο φωτογράφος Μαν Ραίη. Καταλυτικό ρόλο στο ξεκίνημα του ντανταϊσμού διαδραμάτισε και το έργο του φωτογράφου Άλφρεντ Στέγκλιτζ. Σε αντίθεση με την εκδήλωση του κινήματος σε άλλες πόλεις, στη Νέα Υόρκη δεν υπήρξε κανένα ντανταϊστικό μανιφέστο, ενώ τα μέλη του δεν αποκαλούνταν ντανταϊστές, ωστόσο εκφράζονταν μέσα από εκδόσεις όπως τα δύο τεύχη του περιοδικού The Blind Man, το μοναδικό τεύχος του Rongwrong καθώς και στο New York Dada, όλα με εκδότες τον Μαρσέλ Ντυσάν και τον Μαν Ραίη. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα που παρουσιάστηκαν εκείνη την εποχή στη Νέα Υόρκη συγκαταλέγονται τα ready made (έτοιμα αντικείμενα) έργα τέχνης του Ντυσάν. Μέχρι το 1921, οι περισσότεροι ντανταϊστές καλλιτέχνες μεταφέρθηκαν στο Παρίσι.
Βερολίνο (1917-1923)
Η ντανταϊστική ομάδα του Βερολίνου διέφερε σημαντικά από την αντίστοιχη της Ζυρίχης, με περισσότερο πολιτικό περιεχόμενο. Σημαντικό ρόλο στην διάδοση του ντανταϊσμού στο Βερολίνο διαδραμάτισε ο Ρίχαρντ Χύλζενμπεκ, ο οποίος έφτασε εκεί στις αρχές του 1917. Το Φεβρουάριο του 1918, πραγματοποίησε μία ομιλία για τον ντανταϊσμό, ασκώντας παράλληλα επιθετική κριτική απέναντι στην αφηρημένη τέχνη και τα ρεύματα του φουτουρισμού, του εξπρεσιονισμού και του κυβισμού. Τον επόμενο χρόνο εξέδωσε επίσης το δικό του μανιφέστο, με το οποίο αναγγελόταν και επίσημα το ντανταϊστικό κίνημα στο Βερολίνο. Εκτός από το έντονο πολιτικό στοιχείο, το Νταντά του Βερολίνου χαρακτηρίστηκε και από νέες τεχνικές ανακαλύψεις στη ζωγραφική και τη λογοτεχνία, με σημαντικότερες αυτές του φωτομοντάζ από τους Γκεόργκ Γκρος και Τζον Χάρτφηλντ, και του αποκαλούμενου ηχητικού ποιήματος. Την κορύφωση των ντανταϊστικών εκδηλώσεων στο Βερολίνο αποτέλεσε η πρώτη Διεθνής Γιορτή Νταντά, το 1920, όπου έλαβαν μέρος όλα τα μέλη του τοπικού κινήματος.
Επί γερμανικού εδάφους, το ντανταϊστικό κίνημα οργανώθηκε επίσης - αν και σε μικρότερη κλίμακα - στην Κολωνία και το Αννόβερο, με κύριους εκροσώπους τους Μαξ Ερνστ και Κουρτ Σβίττερς αντίστοιχα.
ΈΡΓΑ ΝΤΑΝΤΑΙΣΜΟΥ
Οι Ντανταιστές Οργάνωναν αυθόρμητες βραδιές, συνδύαζαν τα γράμματα και τις τέχνες, συνέτασσαν άρθρα και μανιφέστα, εκφράζονταν με ανόητα κείμενα που συγχωνεύονταν τυχαία, χρησιμοποιούσαν λέξεις δικής τους έμπνευσης, που δεν περιέγραφαν τίποτα, αλλά αποτελούσαν κομμάτια των ποιημάτων τους.
Η τεχνοτροπία τους, αρχικά επηρεάστηκε από τον κυβισμό και το φουτουρισμό. Έμπνευσή τους αποτελούσαν κατά κανόνα οι μηχανές, και οι ανθρώπινες φιγούρες τους θύμιζαν περισσότερο ρομπότ. Επέλεγαν στην τύχη σχήματα και εικόνες, καθώς και ετερογενή υλικά (μαλλί, ξύλο, φωτογραφίες και φωτομοντάζ, χαρτί, σκουπίδια), δημιουργώντας εφήμερα έργα που συνδύαζαν τη γλυπτική με τη ζωγραφική.
Ως κίνημα, ο ντανταϊσμός έπαψε να υπάρχει από το 1924 και οι εκπρόσωποί του διοχετεύτηκαν στο σουρεαλισμό.
M.Duchamp «ουρητήρας»
Ο διάσημος «ουρητήρας» του M.Duchamp. Με το έργο του αυτό ο καλλιτέχνης αποσκοπούσε στην στοχευμένη κριτική κάνοντας ένα έμμεσο καυστικό σχόλιο στην ευπιστία του φιλότεχνου κοινού.
Το μόνο που έκανε ουσιαστικά ήταν να «ξηλώσει» έναν ουρητήρα από τις δημόσιες τουαλέτες και να τον υπογράψει ΄θέτοντάς τον ως κύριο έκθεμα των έργων τέχνης του. Ήθελε με τον τρόπο αυτό να δείξει πως ένα αντικείμενο χωρις καλλιτεχνικο ενδιαφέρον, ξαφνικά αποκτά προσωπικότητα μόνο και μόνο γιατί ο υπογράφων ήταν καταξιωμένος καλλιτέχνης.
Ως κίνημα, ο ντανταϊσμός έπαψε να υπάρχει από το 1924 και οι εκπρόσωποί του διοχετεύτηκαν στο σουρεαλισμό.
M.Duchamp «ουρητήρας»
Ο διάσημος «ουρητήρας» του M.Duchamp. Με το έργο του αυτό ο καλλιτέχνης αποσκοπούσε στην στοχευμένη κριτική κάνοντας ένα έμμεσο καυστικό σχόλιο στην ευπιστία του φιλότεχνου κοινού.
Το μόνο που έκανε ουσιαστικά ήταν να «ξηλώσει» έναν ουρητήρα από τις δημόσιες τουαλέτες και να τον υπογράψει ΄θέτοντάς τον ως κύριο έκθεμα των έργων τέχνης του. Ήθελε με τον τρόπο αυτό να δείξει πως ένα αντικείμενο χωρις καλλιτεχνικο ενδιαφέρον, ξαφνικά αποκτά προσωπικότητα μόνο και μόνο γιατί ο υπογράφων ήταν καταξιωμένος καλλιτέχνης.
Max Ernst «Πιετα ή επανασταση τη νυχτα»
Ενας απο τους σημαντικοτερους καλλιτεχνες του ντανταιστικου και μετεπειτα υπερρεαλιστικου κινηματος (και γενικοτερα του 20ου αιωνα). Σε μια παραλλαγη της σκηνης της Παναγιας με τον Χριστο ο Ερνστ απεικονζεται στην αγκαλια του πατερα (με ενα σχεδον υπνωτισμενο βλεμμα) του αντικατοπτριζοντας τον καταπιεστικο και αυταρχικο του χαρακτηρα,την απορριψη που εχει δεχτει και την ταραχωδη σχεση τους ενω παραμενει ενα σχολιο κατα της θρησκειας.
Ενας απο τους σημαντικοτερους καλλιτεχνες του ντανταιστικου και μετεπειτα υπερρεαλιστικου κινηματος (και γενικοτερα του 20ου αιωνα). Σε μια παραλλαγη της σκηνης της Παναγιας με τον Χριστο ο Ερνστ απεικονζεται στην αγκαλια του πατερα (με ενα σχεδον υπνωτισμενο βλεμμα) του αντικατοπτριζοντας τον καταπιεστικο και αυταρχικο του χαρακτηρα,την απορριψη που εχει δεχτει και την ταραχωδη σχεση τους ενω παραμενει ενα σχολιο κατα της θρησκειας.
Grosz-Eclipse of the Sun
κατι εξ ολοκληρου ντανταιστικο απο τον μεγαλο Grosz.Με τα λογια του ιδιου: "Since the politicians seem to have lost their heads, the army and capitalists are dictating what is to be done. The people, symbolized by the blinkered ass... simply eat what is put before them"
κατι εξ ολοκληρου ντανταιστικο απο τον μεγαλο Grosz.Με τα λογια του ιδιου: "Since the politicians seem to have lost their heads, the army and capitalists are dictating what is to be done. The people, symbolized by the blinkered ass... simply eat what is put before them"
